توصیفی که در کتاب تورات در چگونگی طوفان نوح شده است،از نظر علمی و عقلی قابل قبول نیست و بمنکران و مخالفان فرصت میدهد تا آنرا افسانه‏ای‏ و غیر واقع معرفی کنند.
زیرا میدانیم که بسیاری از مطالب تورات مخدوش و از اصل الهی‏اش منحرف‏ گردیده،وصف طوفان نوح هم در این کتاب خالی از تصرفات تخیل‏آمیز انسانی‏ نیست و لذا مبالغه و غیر عقلی بودن آن شگفتی ندارد.اما اگر موضوع طوفان را از زبان قرآن،بهمان اندازه که در این کتاب بیان شده است بشنویم و راجع بآن‏ مطالعه کنیم پدیده‏ای را دریاف میکنیم که حقایق و موازین علمی آن را تأیید میکند.
قرآن در حدود سی مرتبه بواقعه طوفان و غرق‏شدن قوم نوح تذکرات متفرق‏ داده و تنها در سوره هود در 24 آیه متوالی موضوع دعوت توحیدی نوح(ع)و انکار قوم او و پیش‏آمد طوفان و کیفیت آن تشریح شده است،و از آیات 16 تا 20 این سوره(آیات 40 و 42 و 43 و 44 سوره شریفه‏1)نتیجه گیریهائی‏ (1)-آیات مزبور باین بیان است: آیه 40 در سوره مبارکه هود:-
حتی اذا جاء امرنا و فار التنوز قلنا احمل‏ فیها من کل زوجین اثنین و أهلک الا من سبق علیه القول و من آمن و ما آمن معه الا قلیل
آیه 42«سوره هود»
و هی تجری بهم فی موج کالجبال و نادی نوح ابنه و کان‏ فی معزل یا بنی ارکب معنا و لا تکن مع الکافرین.
پیش از آنکه از مضمون این آیات در بحث راجع بچگونگی طوفان استفاده‏ کنیم،بیمناسبت نیست که خلاصه‏ای از نتایج مطالعات زمین‏شناسی راجع به پیشرفت‏ و طغیان آبها،در اوایل دوران کنونی زمین‏شناسی را که قطعیت علمی دارند در اینجا متذکر شویم:
آثار مشهود زمین‏شناسی حاکی است که از اواسط دوران چهارم زمین- شناسی‏1و مخصوصا بعد از دوره بسط و توسعه یخچالها2،طغیان و تجاوز آبها بقاره‏ها عمومیت داشته و رسوبهای وسیعی از این پیشرفتهای آب بر روی‏ قسمتی از خشکیهائی که قبلا وجود داشته‏اند باقیمانده است.
طغیان آبها و فراگیری خشکیها،در اواسط دوران چهارم،یا بواسطه ذوب یخها (مخصوصا در دوره‏های بین یخچالی)3،یا شکستگی قطعاتی از زمین و فرونشستن آن،یا فرورفتن ملایم و تدریجی قسمتی از سطح خشکیها نسبت بقسمت دیگر4و یا فزونی نزولات‏ قآیه 43«هود»
قال سآوی الی جبل یعصمنی من الماء قال لا عاصم الیوم من امر الله الا من رحم و حال بینهما الموج فکان من المغرقین.
قآیه 44«هود»
و قیل یا ارض ابلعی ماءک و یا سماء أقلعی و غیض الماء و قضی الامر و استوت‏ علی الجودی و قیل بعدا للقوم الظالمین.
(1)-دوران چهارم یا دوران کنونی کوتاهترین دروه‏ی زمین‏شناسی است که قریب یکملیون‏ سال از ابتدای آن میگذرد و پیدایش انسان را از اوائل این دوران میدانند.
(2)-دوره‏ای از اوایل دوران چهارم که بواسطه برودت زیاد یخچالهای قطبی و یخچالهای‏ ارتفاعات،توسعه زیادتر از امروز داشتند و مخصوصا قسمت عمومی از نیمکره شمالی سطح زمین‏ متناوبا مستور از یخ بوده است.
(3)-در دوره یخچالی ابتدای دوران چهارم یک سرما و یخبندان ممتد و متوالی نبوده‏ بلکه در طول این دوره چند مرتبه تغییر جوی حاصل شده و متناوبا ذوب یخها و عقب‏نشینی‏یخچالها موجب طغیان آبها و فروگذاشتن آبرفتهای یخچالی در محلهای مربوط مثل اروپا و امریکای‏ شمالی و دامنه ارتفاعات گردیده است و از این جهت ابتدای دوران چهارم را بچند دوره یخچالی‏ و بین یخچالی تقسیم میکنند.
(4)-فرونشستن و برجستگی تدریجی قسمتی از قشر جامد و بنابراین سطح زمین یکی‏ از پدیده‏های مستمری است که بنابر اصل و قاعده«برقراری تعادل یا ẓIsostue پیوسته بین‏ قشر جامد زمین و مواد گداخته زیر آن برقرار است و با تغییر سنگینی هر قطعه از قشر جامد نسبت‏ بقطعات مجاور اختلاف سطح پیدا میکند.
آسمانی بواسطه جوی بوده و از این راهها است که قسمتی از خشکیها و یا کناره بعضی‏ از دریاها و دامنه ارتفاعات و یا اطراف بستر رودها بوسیله آب مستور شده و رسوبهائی از آن بر جای مانده است.
وسعت خشکیهای زمین در ابتدای دوران چهارم بیش از امروز بوده است،پیشروی‏ آبها که بعلل مذکور،در طول این دوران صورت گرفت،موجب شد که نقاطی از قاره‏ها بزیر آب رود و یا حاشیه کم‏وبیش عریضی از اطراف خشکیها که ارتفاع بیشتر داشته‏اند،بشکل‏ جزیره‏ها،شبه جزیره‏ها و مجمع الجزایر از خشکیهای بزرگ جدا شوند،و وضع جغرافیائی‏ زمین تدریجا بشکل امروز درآید.
جدا شدن کامل قاره افریقا از جنوب اروپا و شکل امروزی شبه جزیره ایتالیا و جزیره سیسیل و برقراری مدیترانه شرقی و مجزاشدن جزایر انگلیس از بقیه خشکی‏ اروپا وجدائی جزایر سیبری جدید از شمال‏آسیا و جزایر ژاپن از مشرق و بعضی از جزایر اندونزی‏ از جنوب‏شرقی این قاره،از جمله تغییراتی است که بعلتهای ذکر شده در طی دوران چهارم‏ انجام شده است.
شاید با همین توضیح مختصر که راجع بتغییرات جغرافیائی سطح زمین از ابتدای‏ دوران چهارم داده شد بتوان دریافت نمود که ارتفاعات و محلهای برجسته‏تر سطح زمین،در پیشرفته‏ترین آبهای این دوران نیز از آب خارج بوده و بهمین جهت است که از طبقات رسوبی‏ «آبرفتی»1جدید برفراز بلندیهای زیاد مثل ارتفاعات البرز و بالای کوههای غربی ایران‏ و مرتفعات سایر نقاط زمین،اثری یافته نمیشود و حتی بعضی از رسوبهای سیلابی و آبرفتی که‏ از اوایل دوران،در پای دامنه ارتفاعات گذاشته شده از اواسط دروان از آب خارج گردیده‏ و برجسته شده‏اند و از همین قبیل است تپه‏های شمال و شمال‏شرقی تهران از یوسف‏آباد تا قلهک‏ و شمال نارمک و تا سرخ‏حصار و هزاردره«جاجرود»که همه از قلوه‏سنگها و ریگها و رستهای‏ درهم سیلابی تشکیل شده و در اوایل دوره ماقبل بشر و یا پیش از آن بالا آمده و طبقات این رسوبها بشکل مورب و غیرافقی،بوضعی که امروز مشاهده میشوند،درآمده است.

در قرآن از طوفان نوح و طغیان آبی که محل مسکونی قوم او را فرا گرفت،به بیان‏ مختلف یاد شده است و چنانکه گفتیم در سوره هود چگونگی حادثه را بیشتر توضیح فرموده است‏ (1)-طبقات افقی و یا کم‏شیب از شن و ریگ و قلوه‏سنگهای صاف و گردشده که بواسطه‏ آبهای جاری بر سطح زمین گذاشته شده و میشوند مثل زمین تهران،قزوین-کاشان-یزد قم و اغلب شهرها و آبادیهای ایران

در بیان قرآن راجع بطوفان نوح مطلقا غیرطبیعی و غیرعلمی مشاهده نمیشود و از این جهت با مندرجات تورات فرق نمایان دارد.
نکات اساسی که از آیات سوره شریفه هود راجع بچگونگی طوفان دریافت میکنیم از اینقرار است:
1-طغیان آب در طوفان نوح تنها با ازدیاد آبهای آسمانی،بنحوی که در کتاب‏ «سرگرمیهای ریاضی»،(در رد مندرجات مربوط در کتاب مقدس)،نقل شده است نمیباشد. 1جمله«فار التنور»که در آیه 40 از سوره هود مذکور است،جهش آب از زمین را میرساند:
فعل«فار»بمفهوم جهش و پرتاب تا ارتفاع معین است و کلمه مشخص«التنور»حفره‏ راست و نسبتا وسیع و دهانه باز و تقربیا استوانه‏ای شکل و یا نیم مخروطی را میرساند و از جمله‏ «فار التنور»فوران شدید آب نظیر«آب فشان»هائی که امروز در بعضی از نقاط زمین وجود دارند و یا در مواقع معین ظاهر میگردند،فهمیده میشود.
آبهای زیرزمینی و آبهای موجود در ترکیب سنگها،تحت تأثیر گرما و فشارهای زیاد درون زمین تغییراتی پیدا میکنند و فعل و انفعالهائی دارند و از جمله،در محلهای مساعد،باشدت‏ از زمین خارج میشوند.
اینکه در آیه شریفه از اسامی خاصی که در عربی بچشمه‏های طبیعی و یا مصنوعی اطلاق‏ میشود ذکری نشده و کلمه«تنور»را با فعل«فار»بیان فرموده است قابل دقت و توجه است و قاعدتا خروج آبها بوضع چشمه‏های عادی ولو بزرگترین آنها نبوده بلکه باید جهش آب زیاد و تحت فشاری را برای این بیان،در نظر داشت.
خروج آب زیرزمینی در پدیده غیر عادی طوفان نوح را از آیه 44 سوره هود نیز استفاده میکنیم.
(1)-درباب هفتم از سفر پیدایش تورات،در شرح و تاریخ طوفان نوح این جمله‏ فارسی«جمیع چشمه‏های لجه عظیم شکافته شد»خوانده میشود.با آنکه از این جمله مدلول‏ چشمه‏هائی که از زمین خارج میشوند،صحیحا دریافت نمیشود معذالک از یاد مفهوم خاص چشمه‏ که در این جمله ذکر شده است نمیتوان انصراف داشت.اما در کتاب«سرگرمیهای ریاضی» طغیان آب در طوفان نوح را یکسره از نزولات آسمانی گفته و چنانکه در فصل آخر این‏ یادداشت شرح بیشتر داده خواهد شد با حسابهای ریاضی که برمبنای فرضیات غیر واقع کرده‏اند آن حادثه را افسانه‏ای گفته‏اند!
بنا بجمله...
یا ارض ابلعی ماعک.
..که در آیه 44 مذکور است،تقدیر الهی بر این‏ جاری شد که زمین آب متعلق بخود را فروبرد.این همان آبی است که در زمین ذخیره و یا جزء ترکیب سنگهای آن بوده و هنگام طوفان خارج گردیده و اینک بامر خداوند فروبرده میشود و در جای سابق خود قرار میگیرد...
2-در طوفان‏نوح،پیشرفت آبها و فراگیری خشکیها،فقط در حدود دشت و پائین‏ دامنه کوه بوده و هرگز قله ارتفاعات و بلندی برجستگیها را فرا نگرفته است و این امر را از گفتگوئی که میان نوح(ع)و پسرش صورت گرفت و در آیات منعکس است میتوان فهمید: به بیان آیات 42 و 43 از سوره هود(بمتن این آیات رجوع شود)،در موقع توسعه‏ طوفان و بسط طغیان،نوح درحالی‏که با همراهان بر کشتی خود سوار بود،فرزند را ندا میدهد که با وی‏ بکشتی درآید ولی پسر ابا میکند و میگوید،بکوه پناه میبرم و کوه مرا از آب حفظ میکند، و در حین این مکالمه موج پسر را میرباید و از جمله غرق شدگانش میسازد.
از این بیان معلوم میشود در لحظه قبل از غوطه‏وری فرزند نوح که قاعدتا موقع توسعه‏ طغیان بوده،کوه مجاور از آب خارج بوده که فرزند امید پناه بآنجا را داشته است.
ممکن است ادعا شود که بعد از غرقه‏شدن فرزند نوح باز طغیان و طوفان ادامه پیدا کرده‏ بحدی که تمام کوه مجاور و حتی ارتفاعات بلندتر را احاطه نموده است.در پاسخ باید گفت، با آنکه چنین تصریح و یا تلویح در آیات قرآنی وجود ندارد و جمله
«...و کان من المغرقین...»
غوطه‏وری تمام محیط زندگی قوم نوح را میرساند معذالک بنص«...و استوت علی الجودی...» که خاتمه طوفان و استقرار کشتی بر خشکی و یا برجستگی مساعدی را می‏فهماند،کوههای‏ مجاور در منتهای توسعه طغیان از آب خارج بوده است.اگر باز ایراد شود که«جودی»اولین‏ محلی بوده که با فروکش و پائین رفتن سطح آب نمایان شده،و کشتی بر آن مستقر گردیده‏ است باز در جواب باید متذکر شد که در محل اشغال آبهای ساکن رسوبهای کم‏وبیش ضخیم‏ از ریگ و شن و گل‏ولای فرو می‏نشیند.چنین محلها تا مدتی برای لنگر و توقف کشتی هرچند که کوچک باشد،مساعد نیست و نیز تا مدتها آماده برای کشت و زرع و تأمین روزی و سکنای‏ افراد متعددی که باید از کشتی خارج شوند و زندگی را در محیط تازه شروع نمایند نمیباشد.
3-در قرآن هیچ تصریح و توضیحی بر اینکه از تمامی موجودات زنده روی زمین یک‏ جفت در کشتی نوح قرار گرفته باشند نیست:نر و ماده بودن،صفت طبیعی مخصوص کلیه‏ موجودات زنده یعنی حیوانات و گیاهان است.
اگر تعبیر جمله
«..من کل زوجین اثنین...»
از آیه 40 در سوره شریفه هود را مانند نوشته تورات،شامل جمیع جفت‏داران بدانند لازم میآید که سرنشینان کشتی‏نوح را از تمامی‏ موجودات زنده بدانیم و چنین امر،با هر وسعتی که برای کشتی‏نوح متصور باشد،نه عقلا ممکن‏ است و نه از نظر علمی الزام و امکانی دارد،زیرا اکثریت تامه موجودات زنده دریائی هستند و در آب زندگی میکنند و احتیاجی برای حفظ نسل آنها،بفرض عالمگیر بودن طوفان و محاط- بودن تمام سطح زمین در آب،نبوده است.
پس مفهوم جمله منظور از آیه 40،بلا تردید ناظر باجتماع تمامی موجودات زنده در کشتی‏نوح،آنطور که تورات مخدوش تصریح بآن دارد نمیباشد.
انواع بی‏شمار موجوات بری،با آنکه جزء کوچکتری نسبت بحیوانات بحری‏ هستند،نه در دسترس نوح(ع)بوده‏اند و نه امکان حمل دسته‏جمعی آنها بواسطه ناسازگاری‏ محیط زندگی آنها نسبت بهم بوده است مضافا بآنکه برطبق توضیحات فوق،در طغیان آبی که‏ بهنگام طوفان صورت گرفت،همه خشکیهای زمین غوطه‏ور در آب نشده بودند تا احتیاجی بحمل‏ نمونه‏ای از جمیع موجودات زنده بری در کشتی‏نوح،برای نجات نسل آنها باشد.
از تنوین کلمه«کل»و مختصات نحوی جمله
«من کل زوجین اثنین...»
نیز دریافت‏ میشود که زوجهای منتخب در کشتی‏نوح،از حیوانات بری مأنوس و ملازم زندگی انسان و بقول مرحوم ملا فتح الله کاشانی در تفسیر«خلاصة المنهج»«از هر نر و ماده‏ای که نفعی از ایشان‏ متصور باشد»خارج نبوده است.
اما مسئله طوفان‏نوح در بیان کتاب مقدس‏ و استدلالها و نوشته‏های مخالفان و منکران.
دریافتی را که باطلاع فعلی خود در کلمات قرآن و شواهد علمی راجع بچگونگی‏ طوفان نوح و اثر آن داریم و در بالا درباره آن اشاره شده است ما را مطئمن میسازد که حادثه‏ مزبور با آنکه غیرعادی بوده ولی از جمله همان پدیده‏های طبیعی است که مستمرا و یا بطور اتفاق بر سطح زمین تأثیراتی دارند و بیان قرآن در این موضوع هرگز مغایرتی با اصول‏ قطعی علمی ندارد و شواهد زمین‏شناسی هم جز در تأیید آن نمیباشد.
اما آنچه در تورات راجع بحادثه طوفان‏نوح نوشته شده،چنانکه اهل بصیرت و تحقیق میدانند،گفتار خالص الهی نیست تا خالی از خلل باشد و چنانکه در مقدمه این مقاله‏ نیز گفته شد چون مندرجات تورات با تخیلات و تصرفات افراد،آلوده و مغشوش شده است، اعتباری بر آن مترتب نمیباشد و آنانکه باین گفته‏ها استناد میکنند و استدلالهای تخطئه‏آمیز مینمایند،نظری جز سست ساختن مبانی اعتقادی و معنوی مردم ندارند مضافا بآنکه بی‏اطلاعی‏ آنان نسبت به بیان قرآن نیز معلوم بوده و اقلا در تبلیغ نیت فسادانگیز خود،ناآشنائی بگفته‏های‏ قرآن را مصلحت خویش میدانند!
یکی از کتابهائی که در این زمینه اخیرا نوشته شده و در آن با فرضیات و محاسبات غیر واقع،مسئله طوفان‏نوح را افسانه‏ای معرفی کرده است کتاب«سرگرمیهای ریاضی»میباشد که بفارسی نیز ترجمه شده است.
یکی از نویسندگان معتقد و علاقمند که از نوشته‏های بناحق این کتاب ناراحت بوده‏اند قسمتی از مندرجات آنرا به مجله مکتب اسلام فرستاده و خواستار جواب متناسبی برای‏ جلوگیری از گمراهی دیگران شده بودند و دفتر مجله پاسخ آنرا بعهده نگارنده محول‏ داشته‏اند و لذا باستحضار میرساند:
پاسخ بمندرجات کتاب«سرگرمیهای ریاضی»راجع بطوفان‏نوح،کلا و اصولا همان‏ است که در بحث مختصر راجع بکلمات قرآن و دریافتهای علمی زمین‏شناسی فوقا اشاره شده‏ است معذالک برای انطباق هر نوع ایرادی که در کتاب«سرگرمیهای ریاضی»شده با اجزاء مطالب مورد بحث ما توضیح فهرست‏وار ذیل را ضمیمه مینمائیم:
1-طغیان آب در طوفان‏نوح منحصرا مربوط به نزولات جوی نبوده و بنابراین محاسباتی‏ که در کتاب«سرگرمیهای ریاضی»باستناد نوشته کتاب مقدس راجع بمقدار رطوبت جو زمین‏ و تقطیر آن و مقدار آب اقیانوسها شده است پایه‏ای ندارد.
2-طغیان آب در طوفان نوح از جمله تجاوز و توسعه آبهای جاری بر سطح زمین بوده‏ که دشت و دامنه را فراگرفته و هرگز به برجستگیهای بلند و نقاط مرتفع نرسیده است بنابراین‏ تمام حسابهائی که بنا بگفته تورات در کتاب«سرگرمیهای ریاضی»راجع بمحاط شدن تمام‏ سطح زمین حتی قله اورست هیمالیا بزیر آب گردیده تخیل و تصوری بیش نمیباشد.
3-وقتی تمام سطح زمین محاط در آب نباشد بلاشک ادامه و ارتباط زندگی موجودات‏ بری هم منقطع و متوقف نمیشود و بنابراین احتیاجی بحمل یک جفت از تمامی حیوانات بری،برای‏ نجات نسل آنها نخواهد بود و محاسباتی که درباره انتقال اقلا 3500 نوع از پستانداران در یک کشتی و تامین غذای آنها و افسانه‏ای بودن کشتی که بتواند این مقدار از محصولات را با خود ببرد شده است اساسی ندارد.
مضافا بآنکه قسمت عمده از حیات حیوانی در آبها است و بفرض محال که طغیان آب‏ در طوفان‏نوح،فراگیر تمام سطح زمین بوده باشد موجبی برای انهدام حیوانات بحری‏ نبوده و بنابراین گفته تورات راجع باینکه در طوفان نوح«...همه موجوداتی که در تمام‏ سطح زمین بودند نابود شدند و فقط نوح و آنچه با او در کشتی بود باقی ماند...»گفته ناصحیح است‏ و توضیحات و محاسباتی که با استناد باین گفته در کتاب«سرگرمیهای ریاضی»شده است بنیانی ندارد.